Dziennik elektroniczy
Zaloguj się
Wydarzenie
to stanowiło ukoronowanie wieloletnich starań podejmowanych przez Towarzystwo
Przyjaciół Jaktorowa, aby trwale zapisać w pamięci mieszkańców postać Stefanii
Cygańskiej, jednej z osób najbardziej zasłużonych dla społeczności Jaktorowa,
szczególnie dla jaktorowskiej oświaty.
Stefania
Cygańska urodziła się 15 kwietnia 1883 roku w szlacheckiej rodzinie Zalewskich
w pobliżu Włodzimierza Wołyńskiego. Po ukończeniu szkoły średniej i seminarium
nauczycielskiego, jeszcze w czasach zaborów, prowadziła działalność w ramach
tajnego nauczania. Od 1905 roku przez kilkanaście lat związana była z Warszawą,
gdzie pracowała w szkole średniej. Pracę oświatową w Jaktorowie podjęła w 1919
roku, zamieszkała przy ulicy Miodowej. Od tego czasu, przez ponad 30 lat,
pełniła funkcję kierowniczki Szkoły Podstawowej. Stefania Cygańska, wspólnie z
Leonardem Maciejewskim stworzyła podstawy szkolnictwa w naszej miejscowości.
W
najtrudniejszym, początkowym okresie działalności szkoły, Stefania Cygańska nie
dysponowała stałym miejscem do nauczania. Zajęcia odbywały się w kilku
wynajmowanych lokalach, znacznie od siebie oddalonych. Klasy, z konieczności,
często łączono, było to uciążliwe dla uczniów i nauczycieli. Zdarzało się, że z
powodu braku ławek, dzieci uczyły się na stojąco. Zimą, ze względu na trudności
ze zdobyciem opału, w klasach panowała tak niska temperatura. To było powodem
odwoływania lekcji.
Dzięki
zaangażowaniu Stefanii Cygańskiej został wybudowany pierwszy w Jaktorowie
budynek szkolny. Miało to miejsce w latach trzydziestych XX wieku. Tuż przed
wojną uczniowie i nauczyciele mogli zacząć korzystać z sal lekcyjnych z
prawdziwego zdarzenia. Budynek do dziś funkcjonuje jako szkoła. Stefania
Cygańska prowadziła szkołę przez większą część okresu wojny, pomimo
rozgrabienia przez Niemców mebli szkolnych i pomocy naukowych oraz spalenia
biblioteki szkolnej.
Program
nauczania w okresie okupacji był bardzo ograniczony i nie obejmował zajęć z
języka polskiego, historii i geografii ojczystej. Broniąc polskości, Stefania
Cygańska po raz kolejny w swoim życiu prowadziła tajne nauczanie. Za taką
działalność groziła ze strony okupanta najwyższa kara. W końcowym okresie wojny
Stefania Cygańska, należąca do Armii Krajowej, zmuszona była ukrywać się poza
Jaktorowem. Obawiała się aresztowania po wykryciu w jej domu radiostacji, z
której przekazywane były przez AK meldunki dla rządu emigracyjnego
w Londynie.
Po wojnie
Cygańska kierowała Szkołą Podstawową jeszcze do 1956 roku, następnie do 1961
pracowała jako nauczycielka. W swojej działalności pedagogicznej dbała, aby szkoła
kontynuowała treści patriotyczne. Najlepszym tego przykładem były prowadzone
lekcje, jak i organizowane apele oraz akademie mające zasięg pozaszkolny. Ze
względu na swoje szlacheckie pochodzenie i związki z AK, Cygańska nie cieszyła
się sympatią ówczesnych władz komunistycznych. Władze te nie mogły jednak nie
dostrzec jej zasług dla rozwoju oświaty i uhonorowały ją Złotym Krzyżem
Zasługi.
Stefania
Cygańska zmarła 11 listopada 1971 roku w Jaktorowie i jest pochowana na
miejscowym cmentarzu.
W 2004 roku Towarzystwo Przyjaciół Jaktorowa wykonało
renowację grobu i ufundowało pamiątkową tablicę.
Stefania
Cygańska była osobą niezwykle skromną, zawsze wierną wartościom moralnym i
patriotycznym, które wyniosła z domu. W swojej działalności zawsze na pierwszym
miejscu stawiała dobro społeczne. Postać Stefanii Cygańskiej stanowi godny wzór
do naśladowania dla obecnych i przyszłych pokoleń dzieci i młodzieży.
Autorami tekstu są: Jerzy Gmurski i Grzegorz
Mrówczyński.
Tekst pochodzi z folderu pamiątkowego wydanego w 2009
roku.